Tabula rasa kavramı, John Locke’un ortaya attığı, insan zihninin doğuştan getirdiği bir bilgiye sahip olmadığını, beynimizin Tabula rasa (boş bir levha) olduğunu savunan bir önermedir.
Son vakitlerde Tabula rasa kavramıyla ilişkilendirdiğim bahis, toplumsal hafızamız oldu. Ülkemizin öteki ülkelere oranla daha fazla kriz periyotlarıyla karşılaştığını söylemek yanlış olmayacaktır. Yaşadığımız kriz devirlerinde ayakta kalmaya çalışırken kullandığımız baş etme düzenekleri her vakit fonksiyonel değildir. Dayanışma, yardımseverlik ve işbirliğinin çığır açan örneklerini sergilediğimiz bir gerçek. Bu tahminen de toplumumuzun güçlü ve en uygun yanı. Lakin, karşılaştığımız ağır travmalar ile baş edebilmek için birden fazla vakit hislerimizi bastırıp güçlü görünmeye çalışıyoruz. Yaşadığımız berbat anıların üzerine bir sis perdesi çekerek “normalleşme” ismi altında zihnimizi boş bir levha haline getirmek istiyoruz. Bu da toplumsal hafızamızı zayıflatarak bizi sorgulamaktan uzaklaştırıyor.
Normalleşme ile rutine dönmek karıştırılmamalı!
Rutine dönmek, günlük fonksiyonelliği devam ettirebilmeyi kapsayan bir kavramdır. Bilhassa zelzele üzere kırılganlığımızı fark ettiğimiz ve denetim kaybı yaşadığımız devirlerde; yakın vakit planları yapmak (Ne yemek yiyeceğinin planlanması üzere kolay bir plan bile olabilir.), dönebiliyorsak, olay yaşanmadan evvelki rutinlere dönebilmek, şayet dönemiyorsak yeni rutinler oluşturmak denetimin elimizde olduğunu hissettirir. Beynimiz meçhullüğü sevmez ve bir tehdit olarak görür. Bu sebeple, bilhassa kriz periyotlarında belirsizliğe tahammülümüz epeyce azalır.
Yaşanılan travmalar sonrasında, ne kadar istemesek de hayatımızda bir şeyler değişir. Olağanlaşma ismi altında yaptığımız davranışlar aslında eskiye hasret ve eskiye dönüş uğraşıdır. Lakin kendimizi uyuşturmak haricinde bir katkısı bulunmaz.
Travmalar travma ile iyileşir!
Her birey yakın vakitte karşılaştığı travmatik olayı, çocukluğunda yaşadığı eski travmaları ile karşılar. Yani aslında, yakın vakitte meydana gelen travma, çocukluk travmasını tetikler. Bastırmaya çalıştığımız hisler, kriz anlarında su yüzüne çıkar. Yeterli hissetmenin tek yolu ise, travmadan kaçmak ve unutmaya çalışmak yerine yüzleşmek ve travmanın etrafında büyümektir. Zira biz ne kadar bastırmaya da çalışsak travmatik anı aslında oradadır. Travma terapilerinde maksat, travmayı ortadan kaldırmak değildir. Terapilerde, travmaların tetiklendiği durumlarda onlarla nasıl baş edeceğimizi öğreniriz.
Tarih hatırlanmadığında tekerrür eder!
Kendimize ve dolaylı yoldan topluma yapabileceğimiz en büyük yeterlilik, hatırlamaktır. Anılarımızın etrafındaki sis bulutunu kaldırdığımızda yaşadığımız kriz durumlarının gerisindeki gerçeklerle de yüzleşme imkanı buluruz. Toplumsal hafıza güçlendikçe ferdi olarak üstlenmeye çalışıp altından kalkamadığımızda sığındığımız “kadercilik” anlayışının da kendi içinde erimesine taban hazırlar.
Güçsüz değilsiniz. İnsansınız!
İçinde yaşadığımız kültür bize hislerini bastırmayı ve her vakit güçlü görünmeyi öğretti. Kimilerimiz karşılaştıkları olaylar karşısında kederini göstermek yerine öfkelendi. Kimileri da hissizleşti. Kimilerimiz ise ağladı. Kriz vakitlerinde köpüren hisleri farklı formlarda söz ediyor olsak da, birçoğumuz uzun vadede saklamayı tercih ediyor. Son noktaya gelene kadar hislerimizden kaçıyor ve sonra da patlıyoruz. Bu da hislerimizin yanlışsız kaynaklara yönelmesini ve söz ediliş halini olumsuz etkiliyor.
Kaçmaya çalıştığınız hisler, olağandışı bir duruma verilen olağan reaksiyonları içerir ve ruhsal bir sorun olduğu manasına gelmez. Toplumsal düzlemde psikososyal takviye sağlanması ve gerekiyorsa ferdi terapiler de bu periyotta hayli kıymetlidir.