19. yüzyılda yaşamış Alman filozof, politik ekonomist ve bilimsel sosyalizmin kurucusu Karl Marx, artırımların geri alınıp alınamayacağını, fiyatların nasıl düşeceğini ve fiyat artışının nasıl durdurulabileceğini formülize ediyor.
Gazete Alınteri’nin toplumsal medya hesabından hususa ait yaptığı paylaşım şöyle:
“Zamlar neden geri alınamaz? Artırım furyası vites büyüttü, büyütmekle kalmadı oranları, ölçüsü da arttı. Ekonomik olarak artırımlar geri alınabilir mi, fiyatlar düşer mi? Marksist teoriye nazaran düşmez. Düşmeme nedeni de bizatihi kapitalizmdir. Pekala, neden ve nasıl?
Marx, kapitalist üretim sürecinin döngüsünün 2 biçimde olduğunu gösterir. Kolay deveran, bileşik deveran. Kolay deveran P(ara)-M(eta)-P ‘ (para üssü). Marx P ‘ daki (‘) üssün kâr (artı-değer) olduğunu kanıtlamıştır.
Marx, kolay sirkülasyonda P’ deki kârın kapitalist tarafından kendi lüksüne ayrılması kolay deveran olarak tanımlar. Kârın kapitalist için ayrılmasından sonra döngü yeniden P-M-P’ olarak gerçekleşir.
Ancak kapitalizmin gelişmesine bağlı olarak, kolay dolanım bir kapitalist için başka kapitalistler karşısından varlık yokluk seviyesine ulaşır. Bu noktada kapitalist kolay sirkülasyon sonunda ortaya çıkan kârı kendisi için ayırmadan vaz geçerek P’ nü yine deverana sokar.
Aşım böylelikle P-M-P’ den P’-M-P” ye dönüşerek bileşik dolanıma dönüşür. Nihayetinde kâr, kapitalistin lüksü olmak yerine daha fazla kâr elde etmek için dolanıma sokulur. Bir not düşelim, kapitalist lüks, onun personel üzere bir fiyata bağlı olmadan hayat sürdürmesidir.
Konumuza dönecek olursak. Liberal iktisatçıların dediği üzere eserler bir tek arz-talebe bağlı değildir. Aslında kapitalizmde ortaya çıkan kârlar eserlerin zamlanmasını engelleyecek seviyededir.
Bugün kapitalizmin fiyat yükselmesine bağlı halkları boğan artırım furyasının önüne geçecek maddi şartlar vardır. Fakat kapitalist sistemin özel mülkiyet olması ancak başka yandan kapitalizmin varlığı bileşik sirkülasyona bağlı olduğu için içsel olarak bu krizi çözemez.
Bu bir düzgün niyet sorunu değildir. Kapitalistlerin şimdiye kadar elde ettikleri kârları toplumsal olarak kullanmasını isteyemezsiniz, zira bir kapitalist âlâ niyetiyle buna razı olsa bile eninde sonunda batar.
Sınıf olarak zati kapitalistlerden bunu isteyemezsiniz, zira bir sınıf olarak kapitalistlerin varlık sebebi edinmek zorunda oldukları azami kârlardır. Özel mülkiyete dayalı bir toplumda da bundan asla vazgeçmezler.
Kapitalizmin içsel olarak çözemediği fiyatların artma döngüsü lakin emekçi sınıfı ve/veya bir halk hareketi ile durdurulabilir yahut geri döndürülebilir. Bunun dışında bir yol mümkün değildir.”