FATMA G. KABASAKALLI- Rusya-Ukrayna savaşı sürerken, Avrupa tarihin en büyük güç krizlerinden birinden geçiyor. Avrupa Birliği’nin (AB) “Rus gazından özgürleşme” adımlarını artırdığı dönemde, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Türkiye’de bir gaz merkezi (hub) kurma teklifi şaşkınlıkla karşılandı. Birtakım Batı ülkelerinden “Desteklemiyoruz!” iletileri gelse de şimdi yüksek sesli bir itiraz kelam konusu olmadı. Hakikaten bir gaz merkezi kurulamayacağına inandıklarından mı yoksa bekle-gör siyaseti nedeniyle mi şimdi net değil.
Uluslararası güç gündemine apansız giren “Türkiye’de gaz merkezi kurma” projesini, AB’nin Türkiye üzerinden Rus gazı alıp almayacağını ve projenin muhtemel ayrıntılarını, önde gelen Rus güç uzmanlarına sorduk…
‘Putin’in teklifi müzakerelere davet niteliği taşıyor’
Rusya Bilimler Akademisi, Güç Sektörü Tahmin Laboratuvarı Başkanı Valeriy Semikaşev, Vladimir Putin’in gaz merkezi teklifinin siyasi olduğunu, bunun Türkiye ile Avrupa’ya “müzakerelere davet” niteliği taşıdığını belirtti. Gaz merkezinin Türkiye iktisadı için yatırım, ucuz gaz ve fiyat arbitrajı manasına geleceğini belirten Semikaşev, Rusya ve Avrupa’nın bundan çıkarlarını ise şöyle sıraladı: “Rusya’nın çıkarı, gaz ihracatını ve hasebiyle da gaz üretimini desteklemek. Avrupa’nın çıkarı da Rusya’dan makul bir maliyetle ucuz gaz tedariki ve güç güvenliğini yine sağlamak.”
Türkiye’nin birinci etapta yeraltı gaz depolama tesislerini genişletebileceğini yahut Rusya’dan 30-45 milyar metreküplük öbür bir boru çizgisi inşa edilebileceğini belirten Semikaşev, Rus gazının TANAP’a gönderilmesi durumunda kapasitenin daha da artırılabileceğini, bunun da 3-5 yılda yapılabileceğini söyledi. Bir başka olasılığın da TANAP’ın “Azerbaycan ve Türkmen gazıyla” birlikte genişletilmesi olduğunu fakat burada da jeopolitik sıkıntılar bulunduğunu, Türkmen gazını böylesi bir hub’a bağlamak için, İran ve Rusya’nın onayı gerektiğine de dikkat çekti. Lakin TANAP’ın, gaz merkezinin temel ögelerinden biri olması gerektiğinin de altını çizdi.
Semikaşev, Türkiye’de kurulacak bir gaz hub’ının finansmanının da Batılı olmayan finans kuruluşlarından, örneğin Arap fonları, Çin İpek Yolu Fonu Avrasya Ekonomik Birliği (EAEU) Bankası, BRICS ve Şangay İşbirliği Örgütü kurumlarından sağlanabileceğini belirtti.
‘Brüksel’den resmi bir desteğe muhtaçlık yok’
Rusya Ulusal Güç Güvenliği Vakfı Lider Yardımcısı ve Valday Tartışma Kulübü’nden Aleksei Grivaç da Avrupa’nın gaza çok büyük talebi olduğunu söz ederek, “Bu talep Türkiye’de bir hub aracılığıyla, Rus gaz tedarikiyle kısmen karşılanabilir” dedi. Bunun gerçekleşmesi için Brüksel’den bir resmi dayanağa muhtaçlık bulunmadığını, Avrupa hükümetlerinin, Türkiye üzerinden gaz teslim edebilecek üreticilerden ek gaz tedariki arayışında olduğunu savunan Grivaç, şöyle devam etti:
“Ankara, onlara bu yeni merkeze katılmayı teklif edebilir, böylelikle güç köprüsü rolünden de faydalanabilir. Bu da Rus ihracatçısı ve AB ithalatçısı için tahlil olabilir. Zira hub’da satılan gazın menşeinin değeri yoktur… Elbette birtakım AB ülkeleri ve kurumları, Washington ile Londra’nın uğraşıyla güç iş birliğimizi yine inşa etme eforlarına karşı çıkacaktır. Lakin bir güzelleşmenin için hala imkân olduğuna inanıyorum.” Türkiye’de bir gaz merkezi oluşturulmasının birinci etapta Güneydoğu Avrupa için bölgesel bir örnek olabileceğini ve güç krizini hafifleteceğine değinen Grivaç, “Piyasalar artık birbirine daha fazla bağlı. Bu yüzden global gaz piyasaları için olumlu bir haber olabilir” diye konuştu. Birinci etapta büyük yatırımlara gerek olmadığını da belirten Rus uzman, “Türkiye’deki mevcut altyapı, gaz merkezini başlatmak için bir ölçü yedek kapasiteye sahip. Elbette yeni deniz boru sınırları, kara ağları ve tesisleri inşa etmek için milyarlarca dolarlık yatırım ve birkaç yıl gerekecektir” dedi.