Hızla artan kiralar mesken sahibi-kiracı ilgisini bozdu. Yasal düzenlemeyle kiralara yüzde 25 artırım hududu getirilse de, alanda bu sınırlama uygulanmıyor. Kimi mesken sahipleri fahiş artış ve tahliye baskısı yaparken, kimi de dava açıyor. Kira davaları mahkemelerin yükünü arttırırken, buna bir de yer göstermek arbedesi eklendi. Geçmiş yıllarda nadiren yaşanan bu durumun son aylarda büyük artış gösterdiği belirtiliyor. Dal temsilcilerine nazaran; son periyotta eski kiracının ödediği sayı düşük kalınca meskenini satmak isteyenlerin sayısı arttı. Bu da yer gösterme uyuşmazlığına yer hazırladı.
DAVA 1 YILDA SONUÇLANDI
“Satılık, kiralık krizi derken artık de yer gösterme krizi kiraya veren-kiracı hukukunda yeni yaralar açmaya başladı” diyen İstanbul Emlak Brokerleri Kulübü İdare Konseyi Lideri Ulvi Özcan, “Eski kiracılar yeni kiracılara nazaran büyük avantaja sahip. Kiracı olarak bulundukları yerden çıkıp bir gibisi daireyi kiralamak istedikleri takdirde yüzde 300-500 aralığında fazla kira ödemek zorunda oldukları üzere, ayrıyeten emlak hizmet bedeli, taşınma masrafı üzere birçok masrafları olacak. İşte bu nedenle meskenin satışa çıkarılması durumunda yer gösterme konusunda zorluk çıkaranlar oluyor” dedi.
Başlarından geçen bir dava sürecinden örnek veren Özcan, “Kiracı konutu göstermemekte direnince mesken sahibi dava açtı ve 3-4 celse dava sürdü. Sonrasında kazandık lakin karar katılaştıktan sonra infaz edileceği halinde bir karar çıkınca belge istinaf mahkemesine gitti. İstinaf mahkemesi kararın katılaşmasına gerek yoktur formunda bir bozma kararı verdi. Lakin ortadan geçen bir yıl dava süreci kiracının lehine oldu. Bu ve gibisi olayları artık sıklıkla duyuyoruz. Bu tıp davalar evrak üzerinden karara bağlanmalı” formunda konuştu.
AMAÇ SATIŞA MAHZUR OLMAK
Tüm Teşebbüsçü Emlak Müşavirleri Derneği (TÜGEM) Yönetim Kurulu Üyesi ve gayrimenkul danışmanı Sühran Aras, meskenin satışını engellemek isteyen kiracıların türlü mazeretlerle yer göstermediğini söyledi. Aras, “Yasalara nazaran kiracı haftada iki gün yer göstermeli. Ancak yaz tatilindeyim, kent dışındayım diyor, halbuki olmadığını biliyoruz. Ya da hafta sonu için bir saat istediğimizde yalnızca hafta içi görebilirsiniz diyor. Kiracılar konuttan çıktığında tıpkı sayıyla konut bulamayacağını bildiği için vakit kazanmaya çalışıyor. Öteki tarafta acil nakde muhtaçlığı olan konut sahibi mülkünü satamıyor. Bugün geldiğimiz noktada her iki tarafın da haklı münasebetleri var” dedi.
KİRACILI MESKEN YÜZDE 20 DAHA UCUZ
Son devirde kiracıların konuttan çıkmak için yüklü ödeme talep ettiğini de hatırlatan Aras, “Bizim ofisimizde son devirde gerçekleşen 16 satışta kiracıya meskenden çıkması için ödeme yapıldı. Ortalama sayı 200 bin lira. Farklı yerlerde 750 bin liraya kadar ödeme yapıldığını da biliyoruz” diye konuştu. Mesken almak isteyenlerin de kiracılı mülklere uzaklıklı olduğunu lisana getiren Aras, “İlanlara bilhassa ‘boş ev’ diye belirtiyoruz, onun için telefonlar susmuyor. Lakin kiracılı ise isteyen olmuyor. Alacak kişi de tahliye sürecinin zorluğunu bildiği için indirim istiyor. Boş konut ile kiracılı mesken ortasında fiyat farkı yüzde 20’ye ulaştı. Hatta acil satılıksa bu oran yüzde 35-40’a kadar çıkıyor” sözlerini kullandı.
TARAFLARIN YASAL HAKLARI NELER
Peki kiracı müşterilere ‘evi göstermiyorum’ diyebilir mi? Bu soruya karşılık veren Avukat Hikmet Güngör, “ev sahibi meskenini satacaksa ya da kiraya verecekse, mevcut kiracıdan konutu göstermesini isteyebilir. Kiracı ‘evi kimseye göstermiyorum’ diyemez. Lakin bu sürecin kiracı açısından da kabul edilebilir olması gerekir. Haber verilmeden ya da her gün müşteri getirilerek kiracı rahatsız edilemez” dedi. Yer gösterme arbedesinin son aylarda çok arttığını ve işin mahkemelere taşındığını lisana getiren Güngör, “Ev sahipleri yer gösterilmesi için uygun gün ve saatin belirlenmesi talebiyle Sulh Hukuk Mahkemesi’ne dava açıyor. Mahkeme tarafından kiralanan dairede keşif ve uzman eksper aracılığıyla inceleme yapılarak, konutun gezilebileceği vakit dilimi belirleniyor. Bu tip davalarda çoklukla haftada 2 gün 2 saatlik aralıklarla meskenin gösterilmesi kararı alınıyor. Fakat geçen müddette konut sahipleri mağdur oluyor. Düzgün bir alıcı olduğu halde kaçırabiliyor, dava süreci ortalama bir yıl sürdüğü için önemli vakit kaybı yaşanıyor” diye konuştu. Avukat Güngör, kiracının rızasına muhalif biçimde ya da haberi olmadan konuta girilmesinin de kabahat olduğunu kelamlarına ekledi.
SATILIRSA NE OLACAK
Kiracılı gayrimenkul satın alan malik, tapu evre tarihinden itibaren 1 ay içinde kiracının eline geçecek formda ihtarname göndermeli. Taşınmazın yeni maliki olduğunu, kira bedelini belirteceği hesabına yatırmasını istemeli. 6 ay içinde ya da kira mukavelesinin bitimi tarihinde tahliye talep etme hakkı var. kiracı, konutu tahliye etmezse de tahliye davası açabilir. Lakin kiracılı bir mesken alan kişi, kendisinin ya da bakmakla yükümlü olduğu birinin gereksinimi varsa tahliye isteyebilir. Yani ‘eski kiracı çıksın, meskeni yüksek fiyatla diğerine kiraya veririm’ demesi yasal değil. Şayet ‘ben oturacağım’ diyerek eski kiracıyı çıkarır ancak diğerine kiraya verirse, son kira bedelinin 1 yıllık karşılığı kadar tazminat öder.